Relacje Powstańców walczących na Starym Mieście mają jedną wspólną cechę – wraz z kolejnymi mijającymi dniami stają się coraz bardziej ogólne. Początkowo szczegółowe opisy poszczególnych wydarzeń ustępują miejsca chaosowi. Ten literacki współgra z tym faktycznym. Od połowy sierpnia Starówka, dotąd sporadycznie przez Niemców nękana, stała się obiektem zmasowanych ataków. Widać to we wspomnieniach obrońców. Chwila odpoczynku, informacja o natarciu, zebranie ludzi, odparcie wroga, nalot, ostrzał artyleryjski, zbieranie rannych, zmiana stanowiska, nalot, posiłek,...

Jednym z najważniejszych celów Polskiego Państwa Podziemnego od pierwszych dni pracy było wychowywanie społeczeństwa. Z początku mające charakter szykowania go do mającego lada chwila nastąpić wyzwolenia, z czasem zamieniło się w dbanie o jego kondycję moralną. Otwarta walka, choć nieustannie pozostająca w planach, została przesunięta na plan dalszy. O tym, że pilnowanie aby Polacy zachowywali się przyzwoicie stanowiło konieczność, świadczy chociażby sporządzony w połowie 1942 r. przez Delegaturę Rządu RP na Kraj dla władz polskich w Londynie raport zatytułowany...

Alfreda Bielickiego poznałem w listopadzie 2010 r. Jeszcze przed pierwszym spotkaniem liczyłem na niesamowite opowieści, przynajmniej przypominające relacje spod Arsenału. W końcu czego innego można spodziewać się po kimś, kto ponad rok spędził w jednym z najbardziej bojowych oddziałów podziemnej Warszawy. „Urodziłem się w Warszawie 16 XII 1922 r. Moja matka Joanna z domu Kierzkowska zmarła w 1928 r. Po ukończeniu szkoły powszechnej (7 klas) w 1937 r. rozpocząłem praktykę u wuja Romana Kierzkowskiego, który posiadał warsztat blacharski przy ul. Zielnej 23. Pracowałem...

Wieczór 31 lipca 1944 r. Warszawa. Przez miasto gnają łączniczki. Mimo zbliżającej się godziny policyjnej próbują dostarczyć wręczone im przesyłki. Wśród nich 20-letnia Renata Maria Brenstiern Pfanhauser-Rostworowska „Rena” z Oddziału Dyspozycyjnego „A” Kedywu OW AK. Gęste włosy, melancholijne spojrzenie, za duża koszula, w kieszonce torby maleńki kawałek papieru. To tutaj. Białobrzeska 39 u zbiegu z Lelechowską. Trzypiętrowa kamienica z charakterystycznymi balkonami, wybudowana według projektu Romana Felińskiego, uchodzi po dziś dzień za jeden z najdoskonalszych...

Przez lata pisano o nim NN. Nazwisko nieznane. Ci którzy go znali pamiętali jedynie pseudonim, „Pikolo”. Dokumenty dodatkowo podawały kryptonim – 41 S. Dzisiaj, w 90 rocznicę urodzin, dzięki pamięci bliskich i odrobinie szczęścia, pojawia się okazja, aby przywrócić mu imię. Józef Petkowicz przyszedł na świat w Wohyniu 19 marca 1925 r. W trakcie wojny znalazł się w Warszawie. Tutaj od kwietnia albo lipca 1943 r., dokumenty nie są precyzyjne, pracował w konspiracji. Jako żołnierz Grupy „Andrzeja”, później znanej jako Oddział Dyspozycyjny „A” Kedywu Okręgu Warszawskiego...

Spacerowali po molo. Nagle ona zadała pytanie. „Myślałeś kiedyś, że będziesz musiał mierzyć do ludzi?” On odparł ze spokojem. „Nie. Wykonam swoją pracę, gdy nadejdzie pora”. W tym jednym krótkim dialogu ze Snajpera, ostatniego filmu Clinta Eastwooda, opartego o prawdziwą historię najskuteczniejszego snajpera w historii amerykańskiej armii, Christophera Scotta Kyle’a, odnajdujemy echa tego samego problemu, z którym musieli zmagać się wykonawcy wyroków Polskiego Państwa Podziemnego: jak przełamać w sobie opór przed zabiciem drugiego człowieka. Zdecydowana większość...

„Zanim wyruszymy ze Sławomirem Bielickim oglądać teren fabryki Pocisk, opowiada mi on jeszcze historię, po której usłyszeniu trudno się nie wzruszyć. – Nie nazwałbym tego handlem wymiennym – mówi – ale ci jeńcy strugali takie małe piszczałki w kształcie ptaków. Wręczali je tym, którzy im pomogli”. Różne rzeczy zdarzało się pisać, ale tą jedną uważam za szczególnie istotną – tragiczne losy żołnierzy sowieckich, którzy podczas wojny, już latem 1941 r., trafiali do obozów na terenie Warszawy i w jej okolicach. Dokarmiani i ratowani przez Polaków, dzisiaj,...

Kiedy inni nie mają żadnego, on ma aż trzy groby. Jeden hen daleko od miejsca, gdzie został stracony – w Zakopanem, na Pęksowym Brzyzku. Bliżej końca niż początku, lekko odsunięte od głównej alejki, dwa głazy, obłożone mniejszymi kamieniami, obrośnięte niewielkimi iglakami, na jednym z nich tablica z czterema nazwiskami, a „na dole” on, Waldemar Baczak, „Arne”, „Henryk”, „Młody”. Jednak nie tutaj leży. Kolejne dwa na warszawskich Powązkach. Jeden, rodzinny pochówek, drugi, kwatera „na Łączce”. I ponownie oba są jedynie symboliczne. Chcąc złożyć...

Centrum Warszawy. Z Marszałkowskiej na prawo, w Wilczą – i do bramy. Zazwyczaj zamknięta, trzeba dzwonić, dzisiaj otwarta. Ktoś zapewne nie domknął. Przez podwórko-studnię, dach wysoko, niemalże na wprost, do schodków prowadzących w dół, do sutereny. W niej antykwariat. W nim, na półkach drewnianych regałów, równie wiekowych co i sama kamienica, wśród dramatów Stanisława Wyspiańskiego, dzieł Jana Wimmera i tomów poezji Zbigniewa Herberta, w czerwonej, wyblakłej introligatorskiej oprawie, niewielka książeczka: Łazienki a „Noc Listopadowa” Wyspiańskiego Wacława...

Najpierw pojawili się żandarmi. Otoczyli skrzyżowanie Senatorskiej z Miodową, rozstawili broń maszynową. Po chwili, od strony placu Teatralnego, nadjechały ciężarówki. W jednych jeszcze więcej żandarmów, w innych więźniowie, których zaraz po zatrzymaniu samochodów zaczęto trójkami wyciągać na ulicę. Ubrani jakby dopiero co wyszli ze szpitala, z białymi opaskami na oczach. „Prowadzą ich pod ręce, trzask salwy, dokonało się. Słyszę szloch bladej mej matki i pacjentki, która była akurat. Zaciskam zęby. Następna partia, znowu trzask, szloch kobiet i następni. Z ostatniej...